مقدمه صورت های مالی :

چند سوال مهم:

یك واحد تجاری چگونه می تواند نتایج حاصل از رویدادهای مالی را كه در طول یك سال مالی اتفاق افتاده را در اختیار دیگران قرار دهد؟

چکونه می توان فهمید که شرکت در انجام فعالیت های خود سود کرده یا زیان؟

چگونه می توان فهمید شرکت از دارایی های خود به نحو مطلوب استفاده کرده است یا خیر؟

آیا شرکت امکان دریافت تسهیلات را دارد؟

و ….  سوال های بسیار دیگر.

راه حل این كار تهیه و ارائه صورت های مالی است. صورت های مالی گزارشاتی هستند که معمولاً در پایان سال مالی و یا دوره مالی تهیه می شوند و برای تصمیم گیری بهتر در اختیار استفاده کنندگان از آنها قرار می گیرند.

صورت های مالی یك واحد تجاری شامل موارد ذیل می باشند كه آنها را به ترتیب در درس های آینده براتون توضیح خواهم داد.

۱ – صورتحساب سرمایه
۲ – صورتحساب سود و زیان
۳ – صورت وضعیت مالی (ترازنامه)

چیزی كه در تمام صورت های مالی فوق مشترك می باشد عنوان اونهاست. اصولاً در قسمت بالای تمامی صورت های مالی ابتدا نام واحد تجاری مثل موسسه خدماتی محمد و حسن، در سطر بعدی عنوان صورت مالی مثل صورت سود و زیان و در سطر سوم تاریخ یا دوره زمانی كه صورت مالی برای آن تهیه شده قرار می گیرد. در این میان ترازنامه به تاریخ تهیه میشه (مثلا 92/12/29) ولی صورت سود و زیان و صورت حساب سرمایه به دوره مالی منتهی به … تهیه می شود. (مثلا برای دوره مالی منتهی به 92/12/29)

*سال مالی چیست، دوره مالی کدام است؟

سال مالی مدت زمانی است که یك چرخه حسابداری طول میکشه كه معمولاً در كشورمان یك سال شمسی می باشد یعنی از اول فروردین هر سال شروع و تا پایان اسفند ادامه داره. دوره مالی میتونه همون سال مالی باشه یا به دوره های کوتاه تر مثلاً 3 ماهه، 6 ماهه و یا 9 ماهه تقسیم بشه.

در اینجا لازمه توضیح بدم که مطالبی که در این درس گفته شده با توجه به دانسته های شما از درس های قبلی است و در اصل توضیح صورت های مالی اساسی بسیار گسترده از این مطالب است.

موفق باشید 

اهمیت استفاده از تراز آزمایشی :

در درس قبل از سیستم ثبت حسابداری دو طرفه صحبت شد. باید بگم كه حسابداری یك سیستم دو طرفه است.

هر رویداد مالی دارای دو طرف (بدهکار و بستانکار) است یعنی در مقابل هر مبلغ بدهكار، حداقل یك مبلغ بستانكار وجود داره و بلعکس. بنابراین میشه گفت همیشه جمع هر دو طرف بدهكار و بستانكار كلیه حساب ها چه در دفتر روزنامه و چه در دفتر کل با هم مساوی هستند و اگر مساوی نباشد یك جای كار میلنگه .

با توجه به مطالب بالا انتخاب عنوان تراز آزمایشی برای مانده حساب های دفتر كل انتخاب خوبی است چرا كه این تراز به این منظور تهیه میشه كه برابری بدهكار و بستانكار حساب ها رو آزمایش كنه.

اگر جمع بدهكارها (مانده اقلام بدهكار) و جمع بستانكارها (مانده اقلام بستانكار) برابر نباشه میشه نتیجه گرفت كه اشتباه با اشتباهاتی در ثبت رویدادها در دفتر روزنامه و یا انتقال اونها به دفتر کل صورت گرفته است كه معمولاً با محاسبه مابه التفاوت جمع بدهكارها و بستانكارها می توان برخی از اشتباهات را پیدا كرد.

بنابراین اگر جمع بدهكارها و جمع بستانكارهای تراز آزمایشی برابر نبودند می توانیم برای راحتتر پیدا كردن موارد اختلاف یكی از روش های زیر را امتحان كنیم. البته با کسب تجربه در این زمینه ممکنه راه های بهتری رو هم پیدا کنید.

1- ممكنه حسابی از تراز آزمایشی حذف شده باشه، بنابراین انتقال تمامی حساب ها و مانده های آنها را از دفتر روزنامه به دفتر كل ردیابی كنید.

2- ممكنه اختلاف از ثبت در دفتر روزنامه و یا نقل به دفتر كل صورت گرفته باشد. در این صورت دفتر روزنامه را برای مقدار اختلاف جستجو كنید.

مثال: فرض كنید جمع كل ستون بدهكار تراز آزمایشی موسسه خدماتی محمد و حسن برابر با 94.000.000 ریال و جمع كل ستون بستانكارهای این موسسه95.500.000 ریال باشد حالا این اختلاف ممكنه مربوط به این باشه كه یه مبادله در دفتر روزنامه اشتباه ثبت شده باشه، و یا به طور اشتباه به دفتر كل منتقل شده باشه پس باید به دنبال یه مبلغ 1.500.000 ریالی بگردید.

3- اختلاف بین جمع بدهكارها و جمع بستانكارها را بر عدد 2 تقسیم كنید. در صورتی كه اختلاف قابل تقسیم باشد، احتمالاً اختلاف ناشی از ثبت اشتباهی یك بدهكار در طرف بستانكار و یا بالعكس می باشد.

مثال: فرض كنید كه در یك مبادله 3.000.000 ریالی موسسه خدماتی فوق به جای اینكه حساب بانك بدهكار شود اشتباهی بستانكار شده است در نتیجه جمع بستانكارها مبلغ 3.000.000 ریال بیشتر از میزان واقعی و جمع بدهكارها مبلغ 3.000.000 ریال كمتر از میزان واقعی خواهد بود. لذا بین جمع بدهكارها و بستانكارها در كل6.000.000 ریال اختلاف پیش می آید.

موفق باشید

درس 20 تراز آزمايشي :

در درس های قبل مراحل ثبت و طبقه بندی رو طبق تعریف حسابداری بیان کردم و پس از ثبت و انتقال رویدادهای مالی از دفتر روزنامه به دفتر کل، مانده گیری حساب ها رو هم انجام دادم.

در اینجا باید توضیح بدم که، مانده گیری حساب ها از مابه التفاوت ستون بدهکار و ستون بستانکار یک حساب بدست می آید و در ستون باقیمانده نوشته می شود. برای مثـال مبـلغ 81.500.000 ریال مانــده حساب بانــک از محاسبـه مابه التفـاوت جمع ستون بدهکـار حساب بانك و جمع ستون بستانکار این حساب بـدست آمده است و باید توجه داشت كه اگر جمع ستون بدهکار یک حساب بزرگتر از جمع ستون بستانکار همان حساب باشد آن حساب دارای یک مانـده بدهکـار است که در ستون تشخیص کلمه «بد» که مخفف بدهکار است نوشته می شود مثل حساب بانـک که دارای مانـده بدهکـار می باشد (این حساب ماهیتاً هم بدهکار است) و بالعکس اگر جمع ستون بستانکار یک حساب بزرگتر از جمع ستون بدهکار همان حساب باشد آن حساب دارای مانده بستانکار است و در ستون تشخیص دفتر کل کلمه «بس» نوشته می شود که مخفف بستانکار است مثل حساب بستانكاران که دارای مانده بستانکار می باشد (این حساب ماهیتاٌ بستانکار است) .

تراز آزمایشی که به اون (Trial Balance) هم گفته میشه شامل فهرستی از عناوین تمامی حساب های دفتر کل و مانده های آنها می باشـد. بطوری که ابتدا حساب دارایی ها بعد حساب بدهی ها بعـد هم حسـاب سرمایه و در نهایت حساب درآمد و هزینه ها نوشته می شوند. (به شكل زیر)

این تراز را در هر زمان می توان تهیه کرد ولی حسابدارها معمولاً در پایان دوره مالی و قبل از تهیه صورت های مالی برای اطمینان از تراز بودن مانده حساب ها و همچنین راحت تر تهیه شدن این صورت ها یک رویه اضافه را طی می کننـد و اقدام به تهیـه تراز آزمایشـی از مانده حساب ها می کننـد. که البتـه این تراز جـزء صورت های مالی اساسی محسوب نمیشه و فقط یك طبقه بندی مجدد حساب ها است.

اگر ثبت های دو طرفه حسابداری رویدادهای مالی به درستی انجام شده باشه، باید جمع ستون بدهكار و جمع ستون بستانکار تراز آزمایشی با هم برابر شوند که در این صورت تراز آزمایشی از طریق تساوی جمع ستون بدهکار و بستانکار صحت عملیات مالی موسسه را تا حدودی نشان می دهد.

تراز آزمایشی مانده حساب های موسسه آموزشی محمد و حسن بعنوان نمونه به شكل زیر ارائه می شود:

موسسه آموزشی محمد و حسن

تراز آزمايشي

در تاريخ 1392/3/31

* همونطور كه مي بينيم جمع زير بدهكار و بستانكار هر دو ستون گردش و مانده يكسان است که در این حالت اصطلاحاً می گویند حساب ها تراز است.

ادامه درس 19 دفتر کل :

دفتر کل

حساب : بدهکاران

حساب : اثاثیه اداری

حساب : ملزومات

حساب : بستانکاران

حساب : هزینه حقوق

حساب : هزینه اجاره

حساب : هزینه آب و برق و تلفن و گاز

حساب : سرمایه